ارزیابی آلودگی فلزات سنگین (سرب، کادمیوم، مس، روی و نیکل) در خاک های کنارجاده ای زابل – زاهدان

آلودگی خاک ها به فلزات سنگین که از خودروها تولید می شوند یک مسله زیست محیطی جدی می باشد. این تحقیق با هدف ارزیابی میزان آلودگی عناصر سرب، کادمیم، مس، روی و نیکل در خاک های کنار جاده ای زابل – زاهدان انجام شد. 252 نمونه خاک (از عمق 30 -0 سانتی متری) از فاصله 0، 50 و 100 متری از کنار جاده برداشت شد. غلظت کل عناصر، خصوصیات فیزیکوشیمیایی خاک شامل بافت خاک، ph، ec ، کربن آلی، درصد آهک و cec اندازه گیری شد. جهت بررسی همبستگی بین فلزات سنگین و خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک از ضریب همبستگی پیرسون استفاده شد. نتایج آنالیز نشان میدهد که میانگین غلظت سرب در فاصله 0، 50 و 100 متری به ترتیب برابر است با 12/2، 03/2 و 2 میلی گرم بر کیلوگرم است. میانگین غلظت کادمیم در فاصله 0، 50 و 100 متری به ترتیب برابر با 21/0، 21/0 و 20/0 میلی گرم بر کیلوگرم است. میانگین غلطت مس در فاصله 0، 50 و 100 متری به ترتیب برابر است با 67/9، 40/9 و 03/9 میلی گرم بر کیلوگرم است. میانگین غلظت روی در فاصله 0، 50 و 100 متری به ترتیب برابر است با 33/54، 75/52 و 56/51 میلی گرم بر کیلوگرم است. میانگین غلظت نیکل در فاصله 0، 50 و 100 متری به ترتیب برابر است با 26/10، 02/10 و 76/9 میلی گرم بر کیلوگرم است.نتایج تجزیه واریانس نشان می دهد که بین فاصله از جاده و غلظت سرب، کادمیم، مس و روی اختلاف معنی داری مشاهده نشد اما برای نیکل معنی دار بود. با افزایش فاصله از جاده غلظت عناصر سرب، مس، روی و نیکل کاهش می یابد. اما غلظت کادمیم با افزایش فاصله از جاده تغییر چندانی نکرد. بر اساس محاسبه ضریب غنی شدگی تمام عناصر مورد مطالعه بدون غنی شدگی نشان دادند. و بر حسب شاخص زمین انباشتگی این عناصر با داشتن میزان زمین انباشتگی کمتر از صفر غیرآلوده می باشند. مس، روی، سرب، کادمیم و نیکل بر حسب میانگین مقادیر ضریب آلودگی (به ترتیب 207/0، 556/0، 102/0، 683/0و 148/0) دارای ضریب آلودگی کمتر از یک، آلودگی اندکی از خود نشان می دهند. و در مجموع ناحیه مورد مطالعه از نظر کیفیت زیست محیطی، با داشتن درجه آلودگی اصلاح شده کمتر از 5/1، جزو مناطق فاقد آلودگی یا با آلودگی بسیار اندک طبقه بندی می شود. نتایج نشان می دهد که فلزات سنگین منشأ زمین شناسی داشته اما فعالیت های انسانی نظیر احتراق سوخت های فسیلی و تردد خودروها روی غلظت آنها تاثیر داشته است. البته میزان ترافیک به آن صورت زیاد نبوده که آلودگی به این فلزات در خاک مشاهده گردد.